WHIRLPOOL AANSLUITING MAKEN Tijdens een brouwdag enkele jaren geleden, irriteerde mij enorm het feit dat het wort heel erg langzaam vanuit mijn brouwketel door de koeler naar mijn vergistingsvat stroomde. Ik gebruik hierbij een tegenstroomkoeler. Maar om het wort met een optimale vergistingstemperatuur in het vergistingsvat te laten stromen, moest ik het wort slechts “druppelsgewijs” door de koeler laten stromen, dit terwijl het koelwater maximaal open stond. Ik ben bekend met de afkoelingswet van Newton en ik realiseerde me ook hoeveel (kostbaar) drinkwater ik hierdoor verspilde. Warmte wordt sneller overgedragen als de temperatuurgradiënt steiler is. Dit betekent in de praktijk dat het wort sneller moet bewegen, zodat het turbulenter wordt en het hete wort kan worden gekoeld door het koude water en niet door het iets minder hete wort ervoor. Bij wijze van experiment nam ik de uitgaande slang van mijn koeler uit mijn gistvat en liet het wort over de rand terug in mijn kookketel stromen. Hierbij draaide ik de kogelkraan van mijn wortpomp helemaal open. Het koelwater aan de afvoerkant kwam er daardoor nu gloeiend heet uit, wat betekende dat het meer warmte onttrok aan het recirculerende wort. Als extra bonus steriliseerde de kokend hete wort mijn hele tegenstroomkoeler en al mijn slangen, zodat ik ze niet persé vooraf hoefde te ontsmetten. "Dit zou ik elke keer zo moeten doen!", dacht ik bij mezelf. Maar het zou er een beetje dom uitzien als ik de slang de hele tijd in de kookketel zou moeten vasthouden, om zo te voorkomen dat het hete wort niet mijn hele brouwerij zou bevuilen. En, had ik niet eens iets gehoord over de positieve effecten van whirlpoolen in de kookketel? Uh-oh ... Dus tijd voor een nieuw brouwerij upgrade. Een whirlpoolaansluiting op mijn kookketel was de oplossing voor mijn probleem. Mijn systeemontwerp bestaat uit een aantal lasloze verbindingen, geïnspireerd op de populaire Electric Brewery (www.theelectricbrewery.com) constructie die je daar online kunt vinden. In plaats van een nieuwe aansluiting op mijn brouwketel te lassen, maak ik er een door een gat te boren in de ketelwand en dit af te dichten met een hoge temperatuur bestendige siliconen O-ring. Dit heeft verschillende voordelen. Ten eerste beheers ik niet het vakmanschap van een (TIG)lasser. Ten tweede, als ik later deze aansluiting wil aanpassen, verwijderen, of veranderen, kan ik dat makkelijker doen dan dat alles gelast is. Het nadeel van deze aanpak is dat je het nooit volledig 100% kunt reinigen/ontsmetten, omdat het gaat om schroefdraadverbindingen. Een goed gelaste Tri-Clamp koppeling kan eenvoudig bij kamertemperatuur worden ontsmet. Dat gezegd hebbende, hij komt in de kookketel, en ik laat er bij elk brouwsel kokend wort doorheen lopen, wat betekent dat ik me niet echt zorgen hoef te maken dat ongewenste microben er hun intrek nemen (en mijn bier kunnen bederven). Deze aanpak zonder lassen is populair gebleken aan de hete kant van het brouwproces en wordt al jaren gebruikt op elke Blichmann Boilermaker ketel. De perfectionist in mij geeft de voorkeur aan een volledig gelaste, tri-clamps opstelling, en die zijn tegenwoordig voor een redelijk bedrag te koop, compleet met whirlpoolaansluitingen. Maar als je net als ik al in het verleden een behoorlijk bedrag hebt uitgegeven aan je brouwsysteem en je wilt het einde van je kookproces verbeteren zonder een heel nieuw systeem te moeten kopen of al je slangen te moeten vervangen, dan zou deze aanpak ook goed voor jou kunnen werken! Hieronder volgt een lijst van benodigdheden en de door mij gevolgde werkwijze.
Benodigde gereedschap - 1 stuks trapgatboor voor gat van ongeveer 20 a 21 mm en/of een uitbreekpons van 20,6 mm.
Benodigde materialen (zie foto bij punt 3) - 13 cm dunwandige RVS-pijp van ½ duims. - 1 stuks 90 graden RVS knie ½ duims buitendraad verlopende naar ½ duims knelfitting. - 1 stuks ½ duims RVS lasssok beide kanten met binnendraad. - 1 stuks RVS sluitring Ø 22,2 mm bij Ø 35 mm. - 1 stuks RVS draadnippel ½ duims volle draad. - 1 stuks RVS sluitring Ø 28,5 mm bij Ø 41,2 mm. - 1 stuks Silicone O-ring; Buitendiameter. 13⁄16 inch (20,6mm); Binnendiameter. 11⁄16 inch (17,5mm); Dikte 1⁄8 inch (3,1mm). - 1 stuks ½ duims RVS borgmoer met binnendraad en kamer voor de O-ring. - 1 stuks 3-delige RVS kogelafsluiter, met beide kanten ½ duims binnendraad. - 1 stuks ½ duims RVS buitendraadnippel verlopend naar het type koppeling wat jijzelf momenteel gebruikt! (Bijvoorbeeld een Snap-lock, Tri-clamp koppeling of slangpilaar). - PTFE (Teflon®) tape.
1. Een gat boren Het eerste wat je moet doen is een gaatje voorboren in je brouwketel. Ik heb natuurlijk goed nagedacht over de exacte hoogte van het gat. Na wat lezen besloot ik het gat ongeveer op het 19 liter niveau van de ketel te boren. Ik wilde de aansluiting natuurlijk ook kunnen gebruiken als ik maar een batch van 19 liter bier ga brouwen, maar ik wilde hem ook niet te laag plaatsen, om er zeker van te zijn dat het wort tijdens het koelen voldoende zou mengen. Achteraf gezien, tenzij je echt denkt dat je veel 19 liter batches gaat doen, moet je de nieuwe aansluiting redelijk hoog plaatsen, anders zal het koelen niet zo efficiënt zijn. Het is raadzaam om voor het boren met een centerpunt en hamer een kleine center in de wand te slaan, zodat de boor niet “wegloopt” op het gladde RVS. Laat iemand anders dan even een hamer tegen de binnenkant van de brouwketel houden, zodat je er geen deuk inslaat! Je zult voorzichtig moeten zijn met het boren. De juiste snijolie zorgt voor de benodigde smering en voorkomt dat de boor te heet wordt of zelfs verbrand. Gebruik ook niet een te hoog toerental bij het boren en gebruik een veiligheidsbril, want er er kunnen metaalsplinters in het rond worden geslingerd. Je kunt voor dit karwei het beste een zogenaamde trapgatboor en/of uitbreekpons gebruiken.
2. Gebruik van de uitbreekpons De uitbreekpons wordt geleverd in twee los te schroeven delen. Het ene stuk past plat tegen de zijkantvan de ketel, en het andere gedeelte schroef je aan de andere kant vast. Als je de pons d.m.v. het zeskant vastdraait, wordt het niet-vlakke stuk in het vlakke stuk getrokken, en zal hierdoor het metaal snijden. Professionele uitbreekponsen zijn behoorlijk duur (kijk of je er één kunt lenen), maar ze maken echt een zuivere snede zonder de ruwe bramen die problematisch kunnen zijn bij het maken van dit type doorvoer door de wand van je brouwketel. Op Aliexpress heb je na enig speurwerk een pons voor een paar Euro. Omdat je maar een gat hoeft te maken zijn deze wel geschikt voor deze klus. https://a.aliexpress.com/_mLV525S
3. De dubbele-draadnippel inbrengen en vastdraaien Als je het gat in de wand hebt aangebracht kun je de onderdelen in de juiste volgorde (zie afbeelding hieronder) gaan monteren. Draai als eerste de knelfitting-knie en de lassok met wat teflontape in elkaar. Draai hierna de draadnippel met wat teflontape in de lassok. Schuif daarna de kleine RVS-ring over nippel, totdat deze vast tegen de lassok zit. Nu kun je dit in elkaar gefitte gedeelte van binnenuit door het geboorde gat naar buiten steken. Voordat je dit doet -De Roerstok, Mei 2022-15 het schroefdraadgedeelte van de nippel met wat teflontape omwikkelen! Nu kun je de O-ring over de schroefdraad van de nippel schuiven en vervolgens de grote RVS-ring aanbrengen. Als laatste draai je met de RVS moer alles goed vast.
4. Monteer de resterende onderdelen Je kunt nu de snelkoppeling (of Camlock/Triclamp koppeling, of slangpilaar, of wat je ook gebruikt om je slangen aan te sluiten) aan de 3-delige kogelkraan bevestigen. Doe eerst wat teflon-tape op de schroefdraad van de koppeling en schroef hem dan stevig in de kogelkraan. Nu kun je de kogelkraan aan de buitenkant van de brouwketel monteren. Bij een 3-delige kogelkraan hoeft je deze niet perfect uit te lijnen. Je kunt de kogelkraan later altijd demonteren door de 4 boutjes wat los te draaien en de hendel naar boven zetten (of waar je hem ook maar wilt hebben).
5. Buig en breng de RVS buis in Hierna moet je het stukje RVS buis van 13 centimeter aan de binnenkant van de ketel zodanig buigen dat het wort er zo evenwijdig mogelijk aan de wand van de ketel uitstroomt (tangentieel). Ik leende een pijpenbuiger van een vriend, en met wat “lomp geweld” en misbruik van een schroevendraaier kon ik de RVS buis zodanig buigen dat ze mooi met de ronding van de ketelwand parallel liep. Als de uiteinden van het stukje RVS-buis on-rond worden door het buigen, kun je gewoon een halve centimeter van het uiteinde van de buis afzagen en dan zou het weer moeten passen. Steek het stukje RVS-buis in de knelkoppeling aan de binnenkant van de ketel, draai hem met de hand vast, en gebruik dan een verstelbare sleutel om de knelkoppeling nog een slag of zo vast te draaien. Dit om zo de knelkoppeling goed vast te zetten en lekdicht te maken. Alvorens de ketel in gebruik te nemen is het raadzaam om deze half met water te vullen en te controleren op eventuele lekkages!
6. Brouwdag De brouwdag wordt nu een stukje makkelijker. Als het aan het eind van het brouwproces tijd is om het wort te koelen, kun je in plaats van het wort een keer door de koeler te laten lopen, of een slang boven in de kookketel te steken, de uitgang van de koeler aansluiten op de gemaakte whirlpoolaansluiting, de kogelkraan openen, en beginnen met whirlpoolen! Ik start hier al mee voordat het kookproces voorbij is, om er zeker van te zijn dat ik mijn hele platenkoeler volledig ontsmet heb. (Zorg er wel voor dat je pomp geschikt is voor temperaturen boven de 100 graden Celsius) Zodra de temperatuur van het wort die uit de koeler komt de gewenste (vergistings)temperatuur heeft, zet ik simpelweg de pomp uit, sluit ik de kogelkraan van de whirlpoolaansluiting, en hang ik de slang over naar mijn ontsmette vergistingstank. Vervolgens pomp ik het afgekoelde wort naar de vergistingstank.
Nog enkel opmerkingen tot slot. Voor je begint aan dit project moet ik je natuurlijk wel even waarschuwen voor het feit als je eenmaal een gat in jouw (dure) brouwketel boort, dit wel heel erg definitief is! Dus de uitdrukking “Bezint eer ge begint” is hier wel op zijn plaats. Tijdens het vertalen en bewerken van dit artikel kreeg ik wel de indruk dat de volgorde van montage van de diverse onderdelen enigszins onduidelijk en soms wat tegenstrijdig is. Met name bij de omschrijving over het plaatsen van de O-ring, vraag ik me af of de O-ring wel goed afsluit! Daarom ben ik op zoek gegaan naar een eenvoudigere oplossing en zowaar gevonden. De oplossing is door middel van een zogenaamde “tankdoorvoer”. Bij onze adverteerders zoals Brouwland en Unibrew verkopen ze bv voor 10 en 12 Euro een zogenaamde doorvoer kit waarmee je dit project op een wel heel simpele manier kunt verwezenlijken. Kijk maar eens op hun website voor meer informatie. Succes met de eventuele uitvoering!
Door: Huub Soemers 
