SBI of Selected Brewing Ingredients (zoek maar eens op op Internet) zocht contact met De Roerstok en bood aan om een lezing te organiseren. Wij mochten kiezen uit de categorieën producten die zij aanbieden en wij kozen voor Reinigen en desinfecteren. Daartoe vroeg SBI hun leverancier, Ecolab, om iemand af te vaardigen en dat werd Mick Vranken.
Mick Vranken, 36 jaar, is na wat omzwervingen terecht gekomen bij Ecolab en werkt er als accountmanager. Dat betekent dat hij voor bedrijven het eerste aanspreekpunt is op gebied van reiniging en desinfectie en zijn specialisme is dranken en brouwerijen. Hij begon met uit te leggen waarom reinigen noodzakelijk is. Een brouwer wil geen smaakafwijking aan het product, wil graag imagoschade voorkomen en is verplicht zich ook in deze aan de wet te houden. Bovendien kan vervuiling de werking van de apparatuur belemmeren: kleppen kunnen niet meer sluiten, thermometers nemen niet meer goed de temperatuur op, warmteoverdracht wordt vertraagd. Mick vertelde over de Sinnerse cirkel: het reinigingseffect wordt bepaald door het samenspel van tijd, temperatuur, chemie en mechanische kracht. Als je hard kunt boenen kun je toe met een kortere tijd of een lagere temperatuur, als je er niet goed bij kunt moet je soms je toevlucht nemen tot sterkere chemische middelen of een wat hogere temperatuur.
Hij gaf een handige indeling in soorten vervuiling: zichtbaar en onzichtbaar. Zichtbaar zijn productresten, onzichtbaar zijn de micro-organismen. Dat zichtbare vuil verdeelde hij weer in organisch vuil (vet, eiwit, suiker) en anorganisch vuil en dat zijn (kalk)zouten. Het organisch vuil wordt gewoonlijk verwijderd met loog, het anorganische met zuur en de micro-organismen met desinfectiemiddelen. Het is het handigste om eerst te reinigen en dan te desinfecteren, want micro-organismen zitten niet alleen op het oppervlak van onze apparatuur, maar ook verstopt in het vuil. Als je dus eerst zou desinfecteren bereik je niet het schone oppervlak. Als je eerst reinigt haal je al heel veel micro-organismen weg die verstopt zitten in de poreuze laag vervuiling. En als dat allemaal weg is haal je de laatste weg met een desinfectiemiddel.
Er kwam tussendoor een vraag over loog. Loog heeft de neiging aan te kleven aan de apparatuur en dat krijg je moeilijk weg, zeker wij als amateurbrouwers. Je zou het kunnen verwijderen met zuur of met een krachtige stroming heet water, maar er zit een risico. Mick noemde nog wat verschijnselen die de meesten wel kennen als brandgistlaag (gist, eiwit, hopharsen, te verwijderen met loog) en roest (verwijderen met zuur).
Als je micro-organismen laat zitten kunnen ze zich iedere 20 – 30 minuten verdubbelen bij zeg 25 ⁰C. Dus voor je het weet zit je apparatuur vol. Wat ze nodig hebben voor groei (= vermenigvuldiging, niet dat ze dikker worden) is voedsel, water, goede temperatuur en de meeste ook zuurstof. Dat is allemaal ruim aanwezig bij het brouwen. De groei is dan exponentieel. De groei begint traag, dat heet de aanpassingsfase of lag fase. Dan volgt de exponentiële groeifase. Op een gegeven moment gaat het wat moeilijker en komen ze in de stationaire fase terecht en uiteindelijk in de afstervingsfase. Maar ze sterven nooit zo ver af dat je weer bij het begin uitkomt. Er blijven er altijd nog heel veel meer over. Oftewel, voorkomen is beter dan genezen.
Ik denk dat Mick op dit moment het woord biofilm liet vallen. Dat is een aanhechting van verschillende micro-organismen aan je apparatuur die samenwerken en een slijmlaag vormen, die vrijwel niet te verwijderen is (nou ja, het is in ieder geval heeeeeel hardnekkig). Er kan steeds een stukje uit die biofilm losbreken als je product langs stroomt en zo je product infecteren.
De volgorde (voor industriële reiniging) is voorspoelen met koud water om de productresten weg te drukken, dan hete loogreiniging, tussenspoelen, eventueel heet zuur reinigen en tussenspoelen en ten slotte desinfecteren en naspoelen. Waarbij gezegd moet worden dat de eerste stappen meteen na de productie worden uitgevoerd en de desinfectie (en naspoelen) pas vóór de volgende productie.
Het helpt heel erg als de oppervlakken van je apparatuur glad zijn. Of beter, je krijgt snel vuilaanhechting en aanhechting van micro-organismen als je ruwe apparatuur hebt. Dus bij voorkeur geen schuurmiddelen in R.V.S. apparatuur en zeker nooit in plastic (gist)vaten. Verder noemde hij dat je aandacht moet hebben voor zogenaamde dode hoeken in pakkingen, afsluiters, sproeibollen. Die verdienen extra inspectie en waar kan moet je ze regelmatig openen om te controleren.
Daarna ging hij in op verschillende reinigingsmiddelen. En met nadruk noemde hij dat je niet zelf middelen moet gaan mengen zoals chloor(bleekloog) en zuur. Chloor is ook slecht voor R.V.S.: het veroorzaakt putcorrosie (het maakt echt gaatjes in je apparatuur). Mocht je al gebruik willen maken van industriële reinigingsmiddelen dan kun je simpele middelen gebruiken zoals loog (natronloog) of een gecombineerd product, dat naast loog ook corrosieremmer, schuimremmer, kalkverwijderaar enzovoort kan bevatten. Het nadeel van een gecombineerd product is dat het per liter duurder is, het voordeel dat het beter werkt en dat je eerder klaar bent. Bovendien kan aan een reinigingsmiddel ook een booster worden toegevoegd als chloor of peroxide. Dat zijn in wezen desinfectiemiddelen, maar toegevoegd aan een reinigingsmiddel werken ze niet zozeer als desinfectans (vrijwel niet) maar ze versterken de reinigende werking van het reinigingsmiddel.
Bij desinfectiemiddelen aangekomen gaf hij het advies je er vooral ervan te overtuigen dat het middel, dat je wilt gaan gebruiken, een erkend middel is. Dat kan via de site van het CTGB (maar dat is wel even zoeken).
Ten slotte benadrukte Mick de (on)veiligheid van reinigen. Als je sterkere chemie gebruikt (en dat zullen er bij ons niet heel veel zijn) raadt hij aan je beslist aan de veiligheidsvoorschriften te houden. Dat is veiligheidsbril, veiligheidshandschoenen, veiligheidsschort, veiligheidsschoenen. Deze middelen moeten op de juiste manier worden gebruikt en niet vaker/langer dan is aangegeven. Het gaat niet vaak mis, maar als het mis gaat (en daarvan kende hij helaas wel voorbeelden) dan is het niet best. Hij liet een lijst met gevarensymbolen zien die ieder wel kan vinden op internet. Overigens is zijn diapresentatie ook terug te vinden op de site van De Roerstok. Met dank aan Mick Vranken van Ecolab en SBI (Bart Mekes) voor de bemiddeling.
Door: Fons Michielsen 
