Terug naar overzicht

Alles over cylindroconische tanks

maart 2008
Door: Frits Haen

ALLES OVER CILINDROCONISCHE TANKS

Ik vergistte mijn eerste brouwsels in een emmer. En ik gebruik deze emmer nog steeds voor mijn zure bieren en fruitbieren. Na mijn eerste brouwsels gebruikte ik een glazen fles en in de loop der jaren heb ik er al veel versleten. Vorig jaar heb ik, na er een aantal jaren over gedacht te hebben, een roestvaststalen cilindroconische tank gekocht. Een cilindroconische tank is een kleine versie van wat commerciële brouwers een “uni-tank” of “apollo” noemen. Het “uni” geeft aan dat het bier in dezelfde tank zowel de vergisting als de lagering plaatsvindt. Bij gistvaten met een platte bodem moet het bier van de gisttank overgepompt worden naar de lagertank. Unitanks zijn populair in grote en kleine brouwerijen en brouwcafés en een paar jaar geleden zijn ze op de markt gekomen op hobbybrouw-formaat. Een cilindroconische tank heeft de vorm van een cilinder met een kegel aan de onderzijde. Door middel van een kraan onder aan de tank kan de gist verwijderd worden (en alle overige bezinksels) van de bodem van de tank. Een tweede kraan bevindt zich iets hoger en dient om monsters van het bier te nemen of om het bier over te pompen in een ander vat. Er zitten veel voordelen aan een roestvaststalen conisch gistvat. De belangrijkste reden waarom ik de mijne kocht was het gemak waarmee de gist van het bier gescheiden kon worden. Met een aparte gistemmer of een glazen fles moet je ook een lagervat en slangen schoonmaken en desinfecteren. Met zo’n tank hoef je alleen de kraan twee seconden open te zetten. En ook het nemen van monsters voor de hydrometer kan eenvoudig door een kraantje even open te draaien. Een ander voordeel is dat de tanks gemaakt zijn van roestvaststaal. Bij plastic emmers en vaten ontstaan er meestal vlekken en krasjes die niet goed schoongemaakt kunnen worden. Ook kunnen er in plastic vaten geuren opgenomen worden die niet meer weg te poetsen zijn. Daarom moeten plastic gistvaten regelmatig vervangen worden. Een roestvaststalen vat blijft “eeuwig” te gebruiken, neemt geen geuren op en kan prima gereinigd worden, waardoor het schone oppervlak het bier niet kan aantasten. Tot slot kan een plastic vat enigszins zuurstof doorlaten waardoor het niet geschikt is om het bier er lang in op te slaan (tenzij je een zuur bier wilt maken).

Net als roestvaststaal is glas inert. Het kan worden gereinigd, eindeloos hergebruikt worden en zal nooit geuren opnemen. Het laat ook geen zuurstof door (behalve dan de plastic stop en het waterslot). Maar glas is ook breekbaar. Dit kan bij breuk niet alleen een grote knoeiboel veroorzaken, maar ook verwondingen door de glasscherven.

Een laatste voordeel is dat je bij sommige tanks onder druk vloeistof kunt overpompen. Als je het bier over wilt pompen naar een vat is een beetje CO2 druk op het waterslot genoeg om het bier uit de tank te drukken, waardoor het bier niet blootgesteld wordt aan zuursof in de lucht. Het grootste nadeel van een cilindroconische tank zijn de kosten. Het meest eenvoudige model kost meer dan 500 euro. Emmers en glazen flessen kosten maar het 1/20 deel hiervan. Gezien het prijsverschil kiezen de meeste brouwers toch maar voor het extra schoonmaken van vaten en slangen om het bier over te hevelen naar het lagervat. Maar voor degenen die er toch over denken een cilindroconische tank aan te schaffen is hier een overzicht wat je er mee kunt doen.

Hoe te gebruiken

Als je een cilindroconische tank hebt gekocht bewaar dan de gebruiksaanwijzing goed, want die heb je nodig omdat je het vat steeds uit elkaar moet halen om het schoon te maken en te desinfecteren. Gelukkig is het uit elkaar halen en in elkaar zetten heel eenvoudig en je kunt alle delen van het vat bereiken om goed schoon te maken. Mijn manier van schoonmaken is het uit elkaar halen van de tank, schoonmaken van de kleine onderdelen en het verwijderen van al het zichtbare vuil aan de binnenkant van de tank. Dan zet ik hem weer in elkaar en vul de tank met een loogoplossing van 71 °C die ik 15 minuten in laat werken en laat het dan weg lopen door de beide kranen. De loogoplossing bewaar ik om weer andere spullen schoon te maken. Daarna vul ik de tank met een desinfecteervloeistof. Na de benodigde contacttijd laat ik het er weer uitlopen (meestal in een emmer of vat dat ook gedesinfecteerd moet worden).

Het vullen

Als je het gistvat vult met gekoelde wort zorg er dan voor dat je genoeg ruimte overhoudt voor de schuimvorming. (Je moet er natuurlijk ook op letten dat de kranen dicht zijn voordat je het wort er in doet.) Als het gistvat is gevuld kan het deksel gesloten worden en het waterslot worden geplaatst. Als de vergisting gestart is heb je een paar mogelijkheden. De meeste brouwers houden het simpel en laten het waterslot zitten om een gesloten vergisting te krijgen. Je kunt ook kiezen voor een open vergisting (zoals je trouwens met elk gistingsvat kunt doen). Er wordt wel gezegd dat bij een aantal populaire Belgische bieren er een belangrijk verschil kan ontstaan in vergisting als de vergisting in een open of gesloten vat gebeurt. Sommige thuisbrouwers experimenteren hiermee. Als de vergisting minder wordt en het schuim zakt in, dan moet het deksel weer op de tank en het waterslot worden geplaatst. Als je een echte bovengist gebruikt en je wilt deze oogsten dan is het simpel om het deksel eraf te halen, zoals je bij een emmer zou doen, en de gist eraf scheppen met een gedesinfecteerde maatbeker.

Aftappen van de gist

Als de hoofdvergisting voorbij is duurt het nog een dag of twee voordat de gist uitgezakt is en het tijd wordt de gist te dumpen. En dat is nu waar je het apparaat voor gekocht hebt: je opent de onderste kraan en het is gebeurd. Voordat je dat doet zijn er twee dingen waar je aan moet denken. Het eerste waar je aan moet denken is dat het gistvat een gesloten omgeving is. Als je de onderste kraan opendraait zal de druk in het vat dalen. Als je een waterslot op het vat hebt zitten zal het vocht uit het waterslot in het gistvat worden gezogen. De oplossing hiervoor is simpel: verwijder het waterslot. Er zal wel wat lucht in je gistvat gezogen worden, maar er zijn nog genoeg actieve gistcellen die de zuurstof weer op zullen nemen als het vat weer gesloten is.

Het tweede ding waar je op moet letten is het feit dat niet alle gist neerslaat op het onderste deel van het gistvat, zoals je wel zou willen. Sommige gistsoorten slaan neer op de zijkanten van de kegel. Dus als je de kraan opendraait zal niet alle gist er uitkomen. Daarom is het beter, verdeeld over een paar dagen, een paar keer de kraan te openen. Open de kraan en tap een beetje gist af. Daarna krijgt de gist de kans om weer naar de bodem te zakken. Bovendien, als er wat gist achterblijft is dat niet schadelijk voor het bier. Je kunt beter wat laten zitten dan dat je de halve tank leegmaakt om alle gist er uit te halen.

Een andere methode om zoveel mogelijk gist er uit te halen is door een paar uur voordat je de gist af wilt tappen zachtjes met een rubber hamer tegen de kegel te kloppen zodat de gist als een “lawine van gist” naar de bodem kan zakken. Omdat je niet kunt zien wat er precies gebeurt zul je dat op je gevoel moeten doen.

Als je het waterslot er af hebt gehaald plaats dan een maatbeker onder het gistvat en bevestig een stuk heldere slang aan de kraan. Open de kraan en het duurt een paar seconden voor de gistprop naar buiten komt. Dit hangt af van de temperatuur en van de gistsoort. Het eerste deel zal de typisch beige kleur hebben van de gist. Hoe langer de kraan openblijft zal de kleur meer “bierig” worden. De eerste keer tap ik ongeveer een halve liter gist en bezinksel af. De tweede keer zal dat ongeveer de helft zijn. Als ik nog een derde keer aftap zal dat nog minder zijn.

Biermonster aftappen

Als je een monster bier af wilt tappen om met de hydrometer het SG te meten hoef je enkel een slangetje te bevestigen aan het tweede kraantje en de kraan een beetje open te zetten. Net als bij het aftappen van de gist moet je het waterslot er even uithalen om te voorkomen dat het water uit het waterslot naar binnen wordt gezogen.

Bottelen van het bier

Op een zeker moment zal je bier - gerijpt en ontdaan van gist - klaar zijn om te worden gebotteld. Er zijn twee manieren om dit te doen: door zwaartekracht of door druk. Voor het bottelen op zwaartekracht moet de onderkant van je (gist)vat hoger zijn dan je bottelfles of -vat. Desinfecteer een stuk slang en je kunt bottelen vanaf de onderste kraan in je fles of vat. Verwijder eerst het waterslot en zet de kraan een stukje open. En dat is het dan.

Bij sommigen tanks kun je met druk bottelen. Als je dat kunt zal het wel in de gebruiksaanwijzing staan. Dan zit er ook een aansluiting voor de druk in het deksel, meestal dezelfde aansluiting als voor je waterslot. Sluit je CO2-fles aan op deze aansluiting, open de onderste kraan en je kunt bottelen. Je hoeft je vat dan natuurlijk niet op te tillen, laat het gewoon op de grond staan. Bovendien wordt je bier niet aan de buitenlucht blootgesteld. Dus als je een veelzijdig en professioneel lijkend stuk apparatuur wilt hebben in je brouwerij, dan is een cilindroconisch vat het beste wat je kunt hebben.

Chris Colby

Bron: Brew Your Own, november 2007, vertaald en bewerkt door Frits Haen

Terug naar overzicht