Nieuwe brouwapparatuur – slot

BERTENS BLIK IN DE BROUWKETEL

Nieuwe brouwapparatuur – slot

De vorige clubbladen heb ik jullie het een en ander verteld over diverse aanschaffen die ik onlangs gedaan heb. In deze laatste aflevering van dit feuilleton wil nog even stil staan bij een paar nog niet besproken aanwinsten en het kopen via e-bay en Marktplaats.

Bazookafilter

Hé, wat is dat nu zullen misschien een aantal van jullie denken. Een bazookafilter is een nieuwe stijl hopfilter die je eenvoudig zelf kunt maken.

In de bouwmarkten zijn tegenwoordig overal voor wat minder dan € 10 flexibele waterleiding slangen te koop. Aan de uiteinden zijn koppelstukken gemaakt waardoor je als onhandige doe-het-zelver toch eenvoudig kranen en dergelijke kunt aansluiten op een waterleiding. Die koppelingen hebben we niet nodig, die kunnen we van de slang zagen met een ijzerzaag. Als je dat gedaan hebt zie je dat er een rvs mantel om een slang zit. Met een snavelbektang kun je vervolgens de slang uit de mantel trekken. Die hebben we ook niet nodig want het gaat ons enkel om de mantel.

Tijdens het bezoek aan de bouwmarkt koop je ook een T-stuk met knelkoppelingen en 12 of 15 mm koperen pijp. De benodigde lengte van de koperen pijp is afhankelijk van de hoogte van je kookketel. Zaag van de pijp twee kleine stukjes van zo’n 6 tot 10 cm en zet die in elkaars verlengde vast in het T-stuk. Schuif over de pijpjes de rvs mantel en zet deze vast met slangenklemmen. De basis van je bazookafilter is nu klaar. Bevestig het op maat gemaakte restant van de pijp in het T-stuk en je bent klaar. Maak aan het vrije uiteinde een slang vast en je kunt gaan hevelen. Om te voorkomen dat de slang vervelend knikt kun je nog een tweetal knietjes aan het uiteinde bevestigen of een grote bocht in de pijp buigen.

Aanleiding voor het maken van het filter waren enthousiaste verhalen op het Hobbybrouwen forum. Het filter wordt geroemd omdat het heldere filterresultaten geeft en het feit dat de ketel nagenoeg helemaal leeg gezogen wordt.

Jammer genoeg kan ik dit enthousiasme niet delen. De keren dat ik het filter gebruikt heb leverde dat mij geen heldere wort op. Nu is het natuurlijk wel zo dat ik tegenwoordig mijn wort na de hopfiltering meteen koel met mijn platenkoeler en dat door de afkoeling er fijne eiwitvlokjes ontstaan. Toch is het wort een stuk troebeler dan ik gewend ben van afgekoelde wort. Daarnaast beweren anderen op het forum dat zij kraakheldere wort krijgen na het gebruik van zo’n bazookafilter en platenkoeler. Voor mij is het een compleet raadsel waarom dat bij mij niet het geval is.

Omdat je met het filter de ketel zo goed leeg krijgt wil ik het toch blijven gebruiken. Ten einde raad heb ik nu besloten mijn oude vertrouwde kaasdoeken om de slang te wikkelen en deze vast te zetten met slangenklemmen. Hopelijk krijg ik hierdoor weer mooie heldere wort in mijn gisttank.

Zo zie je maar weer dat elke verandering niet meteen een verbetering hoeft te zijn en dat je soms even moet zoeken voordat je een bevredigende oplossing te pakken hebt.

Via de postbus van onze club kwam de volgende reactie op een artikel in het clubblad

Hallo Jacques,

Hierbij wil ik reageren op een artikel van jou, in jullie blad van december 2008, "Bertens blik in de brouwketel". Je beschrijft hierin een bazookafilter.

Kun je misschien uitleggen hoe het hevelen gaat na het koken.

-    Hoe zorg je ervoor dat de wort gaat stromen. (eventueel aanzuigen is riskant met het hete wort)

• Kan het hevelen direct na het koken, het wort is dan nog heet, of kan dit ook als het wort tot op vergistingstemperatuur is afgekoeld.
• Wat is het beste tijdstip, i.v.m. de hopbellen en de samengevlokte eiwitten.

Pieter Riemens

De reactie van mij die ik ook jullie niet wil onthouden was als volgt.

Hallo Pieter,

Het hevelen van het wort na het koken gaat door het wort aan te zuigen. Daarbij heb ik geen risico op een verbrande mond omdat ik tegenwoordig een platenkoeler gebruik. Om te zorgen dat het wort stroomt vul ik eerst de slangen en de koeler met koud water. Dankzij Gardena-koppelingen kan ik de slangen makkelijk aan de bazooka-filter klikken. Er komt dan een klein beetje water in de ketel maar dat is geen probleem. Het heeft eerder een gunstig effect omdat hierdoor de temperatuur van het wort een beetje daalt waardoor je minder last hebt van de vorming van DMS (een stof die een groente-achtige smaak geeft).

Voordat ik mijn platenkoeler gebruikte zoog ik het wort ook gewoon aan. Het verbranden van mijn mond voorkwam ik door een lange slang te gebruiken die enigszins doorzichtig is. Het stuk van de slang bij de uitgang bazooka-filter hield ik omhoog en ik liet de slang steeds verder vullen. Daarbij lette ik goed op het niveau in de slang. Ruim voordat het wort mijn mond kon bereiken stopte ik met aanzuigen. De slang was dan voldoende gevuld voor een goede hevelwerking.

Het laten afkoelen van het wort in de ketel kan ook. Doe dit dan wel geforceerd met een dompelkoeler (een grote spiraal van koper of rvs waar je koelwater door laat lopen). Als je het wort langzaam laat afkoelen loop je te veel risico op infecties. Dat is dus niet zo'n goed idee.

Magneetroerder

Een ander stuk brouwapparatuur dat ik heb aangeschaft naar aanleiding van discussies op het Hobbybrouwen forum is een magneetroerder. Al eerder had Kees Rommelse een aantal magneetroerders gratis aangeboden aan Roerstokleden maar toen viste ik achter het net. Voor degenen die toen zo’n ding wel te pakken gekregen hebben: gebruiken dat ding. Het zijn toverapparaten als het gaat om het opkweken van gist. Ik weet niet of iedereen een roervlo heeft voor zijn magneetroerder. Als dat niet het geval is dan kun je terecht bij www.labstuff.nl of bij Instru-Labo, Nijverheidsweg 9 te Udenhout. Zelf heb ik voor weinig geld een roervlo gekocht op het laatste adres.

Zoals ik al schreef is een magneetroerder een toverapparaat. Je krijgt veel meer gist met zo’n apparaat dan je zou krijgen met een continue beluchting. Op het internet kun je een handig hulpje vinden voor het bepalen van de hoeveel gist je hoort toe te voegen aan een brouwsel om een goede vergisting te krijgen. Het gaat om de Mr. Malty's Pitching Rate Calculator geschreven door Jamil Zainasheff. Aan de hand van de wijze waarop je de gist behandelt berekent het programma de hoeveelheid gist die je moet toevoegen. Een heel handig hulpmiddeltje. Voor het schrijven van het programma heeft Jamil Zainasheff onder andere hulp gehad van Wyeast.

Uit het programma blijkt dat als je een magneetroerder (stir plate) gebruikt je de meeste gistcellen hebt in je starter. Om te zorgen dat je gezonde gistcellen krijgt raad ik iedereen aan om aan de starter gistvoeding toe te voegen. Laat de starter bezinken in een koelkast en giet de heldere vloeistof weg. Op die manier kun je de eventuele vervelende bijsmaakjes vanuit de gistvoeding kwijt raken. Door de gist in de koelkast te bewaren leg je de stofwisseling van de gist nagenoeg stil en houdt deze zijn reservestoffen die nodig zijn voor de aanmaak van nieuwe gistcellen.

Mijn eerste ervaringen met mijn magneetroerder bevestigen de uitkomsten van de calculator. Nog nooit heb ik zo veel gist aan een brouwsel gegeven. Door zo’n grote hoeveelheid gezonde gist te geven verloopt de gisting vlot en krijg je niet zo gauw last van een gestopte vergisting.

Let wel een beetje op met het geven van grote hoeveelheden gist aan een brouwsel. Dit kun je eigenlijk alleen verantwoord doen als je het gistvat gecontroleerd kunt koelen (de combinatie koelkast en UT-100 is ideaal). Door de grote hoeveelheid gist verloopt de vergisting sneller. Hierdoor wordt veel warmte geproduceerd waardoor de vergisting nog sneller verloopt. Vervelende bijverschijnselen zijn de grote schuimvorming tijdens de gisting en nog veel erger de overmatige aanmaak van esters en hogere alcoholen die het bier minder fris doen smaken maar ook voor verminderde schuimhoudbaarheid zorgen.

De roerder laat ik overigens in een rustig tempo roeren. Dat volstaat. Het is niet nodig dat er een echte draaikolk in je starter ontstaat. Het is soms even zoeken naar het toerental waarbij de vlo niet meer tikt tegen de bodem van de fles. Even spelen met het toerental kan zorgen voor een ongestoorde nachtrust.

Microscoop

Al heel wat jaren staat hier in huis een oude professionele microscoop. Deze is hier in huis gekomen via een bevriende arts in de tijd dat mijn vrouw nog een opleiding volgde tot doktersassistente. De man wist dat ik bier brouwde en dat hij ons beiden een plezier deed. Vele jaren heeft de microscoop ongebruikt op een rommelkamer gestaan. Het is wel leuk om naar gist te kijken maar eerlijk gezegd kun je er eigenlijk niet zo veel aan zien. De lol was er dan ook vrij snel van af.

Hoe anders is dat geworden door de recente aanschaf van wat aanvullende materialen. Allereerst wil ik noemen de twee telkamers die ik voor een habbekrats heb kunnen kopen via e-bay. Een telkamer bestaat uit een dik glas waarin lijnen zijn gekrast. Op de afbeelding kun je een voorbeeld zien van de belijning van een telkamer. Het is soms echt zoeken voordat je het juiste gedeelte van een telkamer gevonden hebt. Een telkamer is voorzien van een dekglaasje en twee metalen klemmen. Nadat het dekglaasje is vastgeklemd vul je de telkamer via een gootje in het glas. Zelf heb ik Thoma telkamers waarbij elk hokje een oppervlak heeft van 0,0025 mm² en een diepte van 0,100 mm. Het mooie is nu dat je door het tellen van het aantal cellen in een aantal hokjes kunt uitrekenen hoeveel gistcellen in oplossing zijn. Die hoeveelheid kun je dan weer vergelijken met de uitkomst van de Mr. Malty's Pitching Rate Calculator.

Nog leuker wordt het als je de cellen kunt kleuren. Daarvoor heb ik methyleenblauw oplossing en lugol jodiumoplossing gekocht.

Met behulp van methyleenblauw kun je dode gistcellen kleuren. Heel handig voor het bepalen van de vitaliteit van gist die je al een tijdje bewaard hebt in een koelkast of een pakje gedroogde gist dat over de datum is.

De lugol is bedoeld voor het aantonen van de hoeveelheid glycogeen in een gistcel. Glycogeen is een reservestof die de gist nodig heeft voor de aanmaak van nieuwe gistcellen. Wanneer een gist veel glycogeen heeft is deze dus zeer levenskrachtig. Het is mij nog niet gelukt om goed met deze kleurstof om te gaan (het hele beeld wordt bruin). Dat wordt nog even verder studeren in de diverse wetenschappelijke brouwboeken die ik heb.

Het tellen van cellen met een telkamer is een zeer tijdrovende bezigheid. Om het tellen over de tijd uit te kunnen smeren heb ik een microscoopcamera gekocht. Deze is vooral handig bij mijn gistexperimenten waarbij ik in een relatief korte periode verschillende monsters wil kunnen vergelijken. Bijkomend voordeel is dat hetgeen onder de microscoop te zien is gedeeld kan worden met anderen. Dat kan via foto’s maar ook live tijdens een presentatie.

Kopen via Marktplaats en e-bay

Het moge duidelijk zijn dat ik de laatste tijd flink geïnvesteerd heb in mijn hobby/brouwerij. Veel van mijn nieuwe spullen heb ik gelukkig voordelig kunnen aanschaffen via Marktplaats en e‑bay. Hierdoor bleef mijn aankoopwoede nog enigszins aanvaardbaar voor mijn lief. Omdat ik in mijn omgeving gemerkt heb dat velen nog niet zo thuis zijn met deze manier van aanschaffen van spullen besteed ik als afronding van deze artikelenreeks hier nog enige aandacht aan.

Ondanks het feit dat Marktplaats tegenwoordig eigendom is van e-bay is er een wezenlijk verschil tussen deze twee verkoopsites. Bij e-bay is sprake van een echte veiling terwijl dat bij Marktplaats niet het geval is.

Op e-bay worden artikelen gedurende een bepaalde periode aangeboden. Gedurende die periode kan geboden worden. Degene met het hoogste bod op het moment dat de veiling afloopt heeft het artikel ‘gewonnen’ en heeft de verplichting om het artikel te kopen. De verkoper heeft de verplichting om het product te verkopen ondanks de misschien tegenvallende verkoopprijs.

Naast de veilingen kun je bij e-bay ook artikelen kopen tegen een vaste prijs. Je kunt dan het artikel meteen kopen en is het niet nodig de afloop van de veiling af te wachten. Vaak zijn deze artikelen goedkoper te koop via een veiling

Het nadeel van Marktplaats is dat je nooit weet wanneer een verkoop tot stand komt. Je doet een bod maar je weet niet of de verkoper dat een redelijk bod vindt. Sommige artikelen blijven erg lang te koop staan. Ondanks dit nadeel is het toch raadzaam om bepaalde volumineuze goederen zoals een tweedehandse koelkast via Marktplaats te kopen. Marktplaats biedt namelijk de mogelijkheid om naar artikelen zoeken bij jou in de buurt door het opgeven van je postcode. Omdat je bij zowel Marktplaats als bij e-bay de vervoerskosten moet betalen is het wel zo handig een koelkast in de buurt te kopen. Met een aanhangwagentje heb ik zo mijn buitensporig grote koelkast opgehaald.

Het is overigens ook bij kleine artikelen die je koopt via e-bay verstandig om even te kijken naar de verzendkosten. Daar kunnen grote verschillen in zitten per land maar ook per aanbieder in een bepaald land. Dit komt doordat bij de verzendkosten ‘administratieve kosten’ opgeteld mogen worden. En sommige verkopers houden een uitvoerigere administratie bij dan anderen…

Wanneer je artikelen koopt uit het Verenigd Koninkrijk en zeker uit de USA moet je rekening houden met forse verzendkosten. Ik heb gemerkt dat je lage verzendkosten hebt als je spullen koopt in Duitsland. Om die te vinden moet je wel Duitstalige zoekwoorden gebruiken. Daarom geef ik hier een aantal woorden voor de aankopen die ik gedaan heb: Plattenwärmetauscher (platenkoeler), Zählkammer (telkamer), Magnetrührer (magneetroerder) en Mikroskop Kamera (microscoopcamera). Vergeet niet om de trema’s te plaatsen bij de eerste drie woorden.

Als je een artikel via e-bay wilt kopen kun je het beste met geduld te werk gaan. Bekijk eerst wat een gemiddelde prijs is voor een bepaald artikel. Daarbij is de mogelijkheid om artikelen te volgen heel nuttig. Ook kun je kijken naar de feedback die een verkoper heeft ontvangen van zijn klanten. Bij de korte beschrijving van het gekochte artikel kun je ook de verkoopprijs zien. De feedback die een verkoper krijgt is ook heel goed bruikbaar om te kijken of een verkoper betrouwbaar is of niet. Zeker in deze economisch bange tijden wil je natuurlijk voorkomen dat je geld betaalt voor een artikel dat nooit aankomt. Kijk ook even naar het aantal artikelen dat een verkoper verkocht heeft en naar de tijd dat de verkoper lid is van e‑bay, dat zegt namelijk ook het een en ander over de betrouwbaarheid.

Spannende tijden breken aan als je een bod doet op een artikel. Vaak zie je dat een bod meteen wordt overboden met bedrag ter grootte van € 0,50, € 1,- of € 2,-. Dit komt doordat iemand een hoger maximaal bod heeft gedaan. Zodra jij een bod hebt gedaan wordt het bod van de ander automatisch verhoogd totdat je hoger zit dan het maximale bod van die ander. Dan ben jij de hoogste bieder tot je weer overboden wordt... Op deze manier kunnen de prijzen snel omhoog gaan. Vandaar mijn advies om niet hoger te gaan dan je van plan was. Zodra dat bedrag bereikt is moet je stoppen met bieden en de volgende aanbieding afwachten. Vaak volgen die elkaar snel op. Als je doorgaat met bieden is dat vooral gunstig voor de verkoper en niet voor je eigen portemonnee. Doe het dus niet, laat het spelletje voorbij gaan en zet opnieuw in als het rad van avontuur weer draait.
Jacques Bertens